SİNOP – ÖZEL..Ebruli Sayfalar…

Merhaba Değerli Nilgün’ün Günlüğü Okurları,

Şimdiye kadar hep gittiğim uzak diyarları, bana yaşattığı duyguları ve izlenimlerimi sizlere yaşatmaya çalıştım. Dünyanın ilginç yerlerini anlatmaya daha devam edeceğim. Fakat kardeşimin bana verdiği, İsmail Deniz’in yazmış olduğu “Amazon Sinop” adlı kitabı okuduktan sonra, bu kitapta öğrendiğim Sinop’la ilgili bazı çarpıcı gerçekleri sizlerle paylaşmak istedim.
Gelin hep birlikte Sinop’umuzu tekrar tanıyalım.
Sinop’un eski adlarından birinin “Sinope” olduğu herkes tarafından bilinir. Fakat sondaki e sesi okunmaz. Aynı bizim “Sinop” dediğimiz gibi okunur. Sinope bir tanrıçadır. Başka bir kaynağa göre ise Sinope bir Amazon kraliçesidir.
Sinop’un ilk adı “Sinova”, Hititler tarafından konulmuştur. Sinova adının Amazon Kraliçesi Sinova’dan geldiğine dair bir söylence vardır.
“Suyun Göğsü” anlamına gelen Farsça, Sine-i Ab, sadece Sinop kelimesine yakın bir sestir ve bağdaştırmadan başka bir şey değildir.
M.Ö. VII. y.y.da Sinop ticarette öyle bir gelişme yaşamıştır ki, Amisus (Samsun), Trapezus (Trabzon), Cotroya (Ordu) ve Cerasus (Giresun) Sinop’un kolonileri olmuştur.
“Sinop Kırmızısı” ya da “Sinopic Red Earth” dünya çapında bir üne sahiptir. Kapadokya’dan gelen kırmızı bir toz olan bu arsenik sülfat, Sinop’ta birçok kullanım alanı bulmuştur. Sinop’un ünlü kırmızı renkteki gemileri buna bir örnektir.
Akliman – diğer adları Harmene, Hağmene, Ağlemen, Ağliman – kelimesi Eski Yunancadan asker anlamına gelir. Kısaca anlatmak gerekirse, Yunanistan’dan Pers İmparatorluğu’ndaki taht kavgası için savaşmaya gelen paralı askerler, savaşın aleyhlerine sonuçlanmasıyla, Yunanistan’a dönmeye karar verirler. “Onbinlerin Dönüşü” de denilen bu dönüş yolcuğunda, Sinop’a gelirler ve bizim Akliman’da kamp yaparlar.
Ünlü Sinik Diyojen ya da Sinoplu Diyojen günümüzdeki ününe, babasının hileli para yapmasından dolayı genç yaşta sürgün gittiği Atina’da kavuşmuştur. Orada adının başına Sinoplu dedirtmiştir. İskender’le olan karşılaşmasının çeşitli varyasyonları vardır. Bunları aşağı yukarı herkes bilir fakat bir imparatoru terslemek aslında bir “keyif bağışlama” sendromudur. Bu sendrom günümüzde de Sinop halkında oldukça sık görülmektedir.
Efsanevi Kral, Büyük Mithridates, ya da Sinop’lu Megas, Pontus Krallığı’nın başkenti olan Sinop’ta doğmuş (M.Ö. 132) ve buradan tüm krallığa hüküm sürmüş, dünya çapında ünü olan bir kraldır. Roma’ya kafa tutması, çalkantılı yaşamı, krallığında konuşulan 22 dili çok iyi derecede bilmesi, askerleriyle kendi dillerinde konuşması, zehirlere karşı aşırı bir ilgisinin oluşu ve savaşlardaki cesareti onu bu ününe kavuşturan unsurlardır.
Hıristiyanlığın ilk incilini yazan ünlü zengin Marcion, MS I. y.y.da Sinop’ta dünyaya gelmiştir. Farklı düşüncelerinden ötürü, günümüzdeki Protestan inancını savunduğu söylenilir.
Seyyid İbrahim Bilal ve Seyyid Ali Ekber, Hz. peygamberin torunu olan Hz. Hüseyin’in torunlarıdır. Sinop’a geliş sebeplerine gelince, halifeliği elinde bulunduran Muaviye, İstanbul’u almak için çeşitli seferler düzenlemektedir. Seyyid İbrahim Bilal ve Seyyid Ali Ekber halifenin bu seferlerine katılmak için 675 yılında Sinop’a gelirler. Ancak söylenenlere göre konakladıkları Büyük Cami’de onlara tuzak kurulup önce Seyyid Ali Ekber öldürülmüş, daha sonra da Seyyid İbrahim Bilal’in kafası vurulmuştur. Seyyid İbrahim Bilal kafasını alarak, şimdiki Seyyid Bilal Camisi ve Türbesi’nin olduğu tepeye kadar gitmiş ve orada ölmüştür.
Pervane Süleyman, Trabzon Rum yönetiminin altında olan Sinop’u 1262 yılında İlhanlılara geri kazandırmıştır. Adı gibi kendisi de rüzgarla dönen bir kişiliktir. Aynı adla anılan türbe ve medrese Sinop’un en önemli mimarileri arasında yerini alır.
Alaeddin Camisi’nin yerinde önceden bir kilise varken, Selçuklular zamanında bu kilise yıkılmış, yerine cami yaptırılmıştır. Aslında burası bir zamanlar tapınak, kilise, cami, katedral ve cami formlarında Sinop yerlisinin ibadethanesi olmuştur.
Gazi Çelebi, XIV. y.y. da Karadeniz’de Cenevizlilere ve Trabzon Rum İmparatorluğu’na karşı çeşitli seferler düzenleyerek, mağlup etmiş bir Sinop Beyidir. Cenevizlilerle yemek yerken, onlara kılıçlarla karşılık vermesi, aslında babasının bir zamanlar benzer bir yemekte hapsedilmesinin bir intikamıdır.
Kazak Baskını (1614), Sinop için tam manasıyla bir yıkımdır. Kazaklar, gizlice surlardan içeri girerek bir gecede tüm askerlerin uyuduğu yerleri ateşe vererek, halkı yağmalayarak, güzel kadınları ve pahalı eşyaları alarak ve şehri tamamen yakarak, tüm halkı katletmişlerdir. Bundan sonra şehir asla bir daha eski ihtişamına kavuşamamış olup, önce İstanbul’un daha sonra Ankara’nın gözden çıkardığı bir sürgün yeri halini almıştır.
Sinop’un Osmanlı’nın son dönemine kadar varlığını sürdüren, Mumyakmaz Nikola’nın Tersane’deki binası, bir balık tuzlama tesisiydi. Ermeni ve Rum kadınların üzerinde çalıştığı bu salamura balıklar, Kırım’a, İtalya’ya ve oradan da Fransa’ya, Tuna ve Volga ile de Avrupa’nın içlerine ithal edilirdi.
Yazarın haklarını çiğnememek için kitaptan birebir alıntı yapmadım. Sadece Sinop’la ilgili bazı tarihi gerçekleri sizlerle paylaşmaya çalıştım. Umarım yararlı olmuştur. Kitapta Sinop’la ilgili daha birçok hikaye, efsane ve tarihi bilgi mevcuttur. Özellikle Azize Helen’in hikayesi ve tarihi Sinop Cezaevi’nin yosun tutmuş taş duvarları içinde yaşananlar beni oldukça etkilemiştir. Daha fazlasını anlatmak istemiyorum. Daha fazlası için, “Amazon Sinop” kitabını okumanızı tavsiye ederim.